Ευθύνη διαχειριστή ιστοσελίδας για δυσφημιστικά σχόλια χρηστών

Γράφει ο Στάθης Δημ. Σταματελόπουλος, Νομικός Συνεργάτης Ε.Ε.Α.

Με άκρως επίκαιρα ζητήματα, που αφορούν τον χώρο της κοινωνίας της πληροφορίας ασχολήθηκε η υπ. αριθμ. 1425/2017 απόφαση του Α2 Πολιτικού Τμήματος του Αρείου Πάγου, η οποία έκανε δεκτή την αίτηση αναίρεσης, που είχε ασκήσει διαχειριστής ηλεκτρονικής ιστοσελίδας, σε βάρος του οποίου είχε ασκηθεί αγωγή, με την οποία οι ενάγοντες επικαλούμενοι προσβολή της τιμής και της προσωπικότητας τους, που είχαν υποστεί από δυσφημιστικά για αυτούς σχόλια χρηστών, που φιλοξενήθηκαν στην εν λόγω ιστοσελίδα, ζητούσαν την επιδίκαση χρηματικής ικανοποίηση, λόγω της ηθικής βλάβης που είχαν υποστεί από την παράνομη και υπαίτια προσβολή της προσωπικότητας τους, έχοντας μάλιστα δικαιωθεί τόσο στον πρώτο, όσο και στον δεύτερο βαθμό δικαιοδοσίας .  

Ειδικότερα, αναφορικά με την τυχόν αντικειμενική και προληπτική ευθύνη του διαχειριστή ηλεκτρονικής ιστοσελίδας στο διαδίκτυο, από δυσφημιστικά σχόλια χρηστών, που φιλοξενούνται και αναρτώνται στην ιστοσελίδα, ο Άρειος Πάγος δέχτηκε τα εξής :

Κατά την παρ. 1 του άρθρου μόνου του Ν.1178/1981 ¨περί αστικής ευθύνης του τύπου και άλλων τινών διατάξεων¨, όπως αυτός τροποποιήθηκε με τον Ν.2243/1994, ……ο ιδιοκτήτης παντός εντύπου υποχρεούται σε πλήρη αποζημίωση δια την παράνομη περιουσιακή ζημία, ως και εις χρηματική ικανοποίηση δια την ηθική βλάβην, αι οποίαι υπαιτίως επροξενήθησαν δια δημοσιεύματος θίγοντος την τιμήν ή την  υπόληψιν παντός ατόμου, έστω και αν η κατά το άρθρο 914ΑΚ υπαιτιότητα, ή η κατά το άρθρο 919 ΑΚ πρόθεση και η κατά το άρθρο 920ΑΚ γνώση, ή υπαίτια άγνοια συντρέχει στον συντάκτη του δημοσιεύματος, ή αν αυτός είναι άγνωστος στον εκδότη, ή στον διευθυντή συντάξεως του εντύπου. Η διάταξη αυτή στην οποία με το άρθρο 4 παρ. 10 του Ν. 2328/1995 υπήχθησαν και οι τηλεοπτικοί και ραδιοφωνικοί σταθμοί είναι σαφές ότι, αναφέρεται μόνο στην ευθύνη του ιδιοκτήτη του εντύπου, ο οποίος υποχρεούται έτσι σε περίπτωση εξυβριστικού, ή δυσφημιστικού δημοσιεύματος σε πλήρη αποζημίωση του παθόντος και σε χρηματική ικανοποίηση της ηθικής του βλάβης, έστω και αν η γνώση, ή η υπαίτια άγνοια συντρέχουν στο πρόσωπο του συντάκτη του δημοσιεύματος, ή αν αυτός είναι άγνωστος στον εκδότη ή στον διευθυντή σύνταξης του εντύπου, η ευθύνη των οποίων εφόσον βεβαίως δεν ταυτίζονται ως πρόσωπα με τον ιδιοκτήτη του εντύπου ρυθμίζεται από τις κοινές διατάξεις.  Η ευθύνη δηλαδή του ιδιοκτήτη του εντύπου είναι γνήσια αντικειμενική, η οποία έχει ως προϋπόθεση την ύπαρξη αντίστοιχης υποκειμενικής ευθύνης του συντάκτη, ή αναλόγως του εκδότη, ή του διευθυντή της σύνταξης του εντύπου, με τους οποίους συνευθύνεται κατά το άρθρο 926ΑΚ εις ολόκληρον ο ιδιοκτήτης του εντύπου.

Στην συνέχεια η ως άνω απόφαση δέχτηκε ότι, οι διατάξεις του Ν.1178/1981, όπως αυτός τροποποιημένος ισχύει και στον οποίο παραπέμπει και το άρθρο 4 παρ. 10 του Ν. 2328/1995, προκειμένου για προσβολές της προσωπικότητας κατά την διάρκεια τηλεοπτικών ή ραδιοφωνικών εκπομπών εφαρμόζονται αναλόγως και επί προσβολών της προσωπικότητας, οι οποίες συντελούνται στο διαδίκτυο (internet) μέσω ηλεκτρονικών ιστοσελίδων, που λειτουργούν ως διεθνές μέσο διακίνησης πληροφοριών, δεδομένου ότι, για τις προσβολές αυτές δεν υπάρχει ιδιαίτερο νομικό πλαίσιο, η δε πληροφόρηση μέσω του διαδυκτύου είναι η εξέλιξη της ηλεκτρονικής πληροφόρησης, μέσω του ραδιοφώνου και της  τηλεοράσεως .

Εξάλλου, όπως έκρινε η ως άνω απόφαση, κατά το άρθρο 1 του ΠΔ 131/2003, με τίτλο ¨προσαρμογή στην Οδηγία 2000/31 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, σχετικά με ορισμένες νομικές πτυχές των υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας, ιδίως του ηλεκτρονικού εμπορίου, στην εσωτερική αγορά (Οδηγία για το ηλεκτρονικό εμπόριο)¨, για τους σκοπούς του παρόντος Π.Δ. νοούνται ως : α) Υπηρεσίες της Κοινωνίας της Πληροφορίας, οποιαδήποτε υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας, δηλαδή κάθε υπηρεσία, που συνήθως παρέχεται έναντι αμοιβής με ηλεκτρονικά μέσα εξ αποστάσεως και κατόπιν προσωπικής επιλογής ενός αποδέκτη υπηρεσιών, κατά την έννοια της παρ. 2 του άρθρου 2 του ΠΔ 39/2001, για την καθιέρωση μιας διαδικασίας πληροφόρησης στον τομέα των τεχνικών προτύπων και προδιαγραφών και των κανόνων σχετικά με τις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας, σε συμμόρφωση προς τις Οδηγίες 98/34/ΕΟΚ και 98/48/ΕΚ, β) φορέας παροχής υπηρεσιών είναι κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, το οποίο χρησιμοποιεί επαγγελματικώς, ή άλλως μια υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας, ιδίως για να αναζητήσει πληροφορίες, ή για να προσφέρει πρόσβαση σε αυτές, ενώ τέλος, σύμφωνα με το άρθρο 13 του ιδίου ως άνω Π.Δ., υπό τον τίτλο ¨φιλοξενία¨ ορίζονται τα εξής : ……Σε περίπτωση παροχής μίας υπηρεσίας της κοινωνίας της πληροφορίας συνισταμένης στη αποθήκευση πληροφοριών παρεχομένων από έναν αποδέκτη υπηρεσίας, δεν υφίσταται ευθύνη του φορέα παροχής υπηρεσίας, για τις πληροφορίες που αποθηκεύονται μετά από αίτηση αποδέκτη της υπηρεσίας, υπό τους όρους, ότι : α) ο φορέας παροχής της υπηρεσίας δεν γνωρίζει πραγματικά ότι πρόκειται για παράνομη δραστηριότητα, ή πληροφορία και ότι, σε ό,τι αφορά αξιώσεις αποζημιώσεως δεν γνωρίζει τα γεγονότα, ή τις περιστάσεις από τις οποίες προκύπτει η παράνομη δραστηριότητα, ή  πληροφορία, ή β) ο φορέας παροχής υπηρεσίας, μόλις αντιληφθεί τα προαναφερθέντα αποσύρει ταχέως τις πληροφορίες, ή καθιστά την πρόσβαση σε αυτές αδύνατη .   

Στην συνέχεια το ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο έκρινε ότι, από τον συνδυασμό των παραπάνω διατάξεων, με εκείνη του άρθρου μόνου του Ν.1178/1981 προκύπτει ότι, η αντικειμενική ευθύνη του φορέα παροχής υπηρεσιών (αντίστοιχη με εκείνη του ιδιοκτήτη εντύπου), ισχύει για τις αναρτήσεις που γίνονται στον διαδικτυακό τόπο και όχι στον χώρο φιλοξενίας περιεχομένου, όπου αναρτώνται κείμενα ¨αποδεκτών της υπηρεσίας¨ (δηλαδή τρίτων χρηστών του διαδικτυακού τόπου). Για αυτές τις τελευταίες αναρτήσεις εφαρμόζεται η διάταξη του άρθρου 13 παρ. 1 του ΠΔ 131/2003, δηλαδή υπάρχει ευθύνη του φορέα παροχής υπηρεσιών, τότε και μόνο τότε, όταν δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του άρθρου αυτού ( δηλαδή όταν ο φορέας γνωρίζει ότι πρόκειται για παράνομη δραστηριότητα ή πληροφορία ή και δεν αποσύρει αμέσως τις πληροφορίες αυτές ).     

Με τις ως άνω σκέψεις, που διέλαβε στην υπ. αριθμ. 1425/2017 απόφαση του ο Άρειος Πάγος, αφενός μεν, εναρμόνισε την νομολογία των Ελληνικών Δικαστηρίων, με τις αντίστοιχες διατάξεις του δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το διαδίκτυο, αφετέρου δε, ερμήνευσε τις σχετικές διατάξεις του ισχύοντος νομικού πλαισίου στην Ελλάδα και αποσαφήνισε ζητήματα σχετικά με την ευθύνη του διαχειριστή ηλεκτρονικής ιστοσελίδας, (υπό την ιδιότητα του ως φορέα παροχής υπηρεσιών πληροφορίας), για τυχόν δυσφημιστικά σχόλια χρηστών (υπό την ιδιότητα αυτών, ως αποδεκτών της υπηρεσίας της πληροφορίας), που αναρτώνται και φιλοξενούνται στην ιστοσελίδα, περιορίζοντας την ευθύνη του διαχειριστή, - αποκλείοντας την προληπτική του ευθύνη -, υπό την ρυθμιστική εμβέλεια των προϋποθέσεων του άρθρου 13 του ΠΔ 131/2003, υπό το πρίσμα των οποίων και μόνο πρέπει αυτή να εξετάζεται κάθε φορά.